Hãng tin CNBC cho biết vào đêm nay theo giờ địa phương (tức 11h trưa theo giờ Việt Nam), nước Mỹ có thể bước vào một giai đoạn hỗn loạn quen thuộc nhưng đầy rủi ro: chính phủ liên bang sẽ chính thức đóng cửa nếu Nghị viện không kịp thông qua bất kỳ dự luật ngân sách nào.
Đây không phải lần đầu tiên Washington rơi vào thế bế tắc, nhưng bối cảnh hiện tại khiến câu chuyện mang tính thử thách nghiêm trọng hơn, cả về kinh tế lẫn chính trị.
Đồng thời, sự kiện này cũng đánh dấu sự thất bại của Nghị viện trong việc thông qua dự luật cấp vốn tạm thời (Continuing Resolution - CR) trước hạn chót của năm tài khóa. Không chỉ là một sự cố hành chính, việc đóng cửa lần này là đỉnh điểm của một cuộc chiến chính trị gay gắt, nơi các vấn đề về ngân sách đã bị "bắt cóc" bởi cuộc tranh luận kéo dài về chăm sóc sức khỏe.
Bế tắc
Tranh cãi trọng tâm nằm ở việc có nên gia hạn các khoản tín dụng thuế trong Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (ACA).
Đảng Dân chủ coi đây là hàng rào bảo vệ cho hàng triệu người Mỹ khỏi gánh nặng chi phí bảo hiểm y tế, trong khi Đảng Cộng hòa khăng khăng yêu cầu một dự luật "sạch", tức chỉ tập trung duy trì chi tiêu tạm thời mà không kèm điều khoản chính sách nào.
Cụ thể, Đảng Dân chủ kiên quyết đưa yêu cầu gia hạn tín dụng thuế nâng cao của Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA) vào bất kỳ dự luật cấp vốn nào. Khoản trợ cấp này, được áp dụng trong thời kỳ đại dịch và dự kiến hết hạn vào cuối năm 2025, giúp hàng triệu người Mỹ có thu nhập thấp và trung bình mua bảo hiểm y tế.
Các nhà lãnh đạo Dân chủ, như Hạ nghị sĩ Hakeem Jeffries, khẳng định họ sẽ không chấp nhận một dự luật chi tiêu của Cộng hòa mà "tiếp tục cắt giảm hệ thống chăm sóc sức khỏe của người dân Mỹ."
Ngược lại, Đảng Cộng hòa yêu cầu một dự luật CR "sạch" chỉ đơn thuần kéo dài mức cấp vốn hiện tại trong khoảng bảy tuần (đến 21/11), tách biệt hoàn toàn với các vấn đề chính sách phức tạp. Họ cáo buộc Đảng Dân chủ đang biến việc cấp ngân sách thành hành động gây áp lực chính trị.
Phát biểu của Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cho thấy rõ quan điểm này, khi ông cho rằng các yêu cầu của Dân chủ là không liên quan đến nhu cầu cấp thiết là giữ cho chính phủ mở cửa. Ông và Thượng nghị sĩ John Thune đều bày tỏ sự sẵn lòng thảo luận về ACA sau, nhưng không phải dưới áp lực của việc đóng cửa.
Mâu thuẫn này không chỉ phản ánh sự khác biệt trong ưu tiên, mà còn là chiến trường nội bộ giữa các phe cánh trong từng đảng.
Thượng nghị sĩ John Fetterman, người hiếm hoi trong hàng ngũ Dân chủ ủng hộ dự luật của phe Cộng hòa, gọi đây là "ngày buồn của nước Mỹ". Ông chọn quốc gia thay vì đảng phái, nhưng quyết định đó không đủ để thay đổi cán cân quyền lực. Sự bất đồng chính trị đã đẩy đất nước đến bờ vực một cuộc khủng hoảng không cần thiết.
Hậu quả
Một khi chính phủ đóng cửa, hậu quả sẽ lan rộng. Khoảng 750.000 nhân viên liên bang có nguy cơ phải nghỉ việc tạm thời, gây thiệt hại ước tính 400 triệu USD mỗi ngày chỉ tính riêng chi phí nhân sự.
Nhiều dịch vụ công thiết yếu, từ cấp hộ chiếu đến hoạt động của công viên quốc gia, sẽ ngừng trệ. Trong ngành hàng không, Cục Hàng không Liên bang dự kiến phải cho hơn 11.000 nhân viên nghỉ việc, trong khi lực lượng kiểm soát không lưu và an ninh sân bay vẫn phải làm việc không lương, đẩy ngành du lịch và vận tải vào tình thế bấp bênh.
Việc đóng cửa sẽ ngay lập tức gây ra sự gián đoạn trên toàn quốc bởi các dự án kinh tế bị đình trệ, việc xử lý các khoản vay của doanh nghiệp nhỏ bị ngưng, các dịch vụ không thiết yếu của Sở Thuế vụ (IRS) bị chậm lại, và các Công viên Quốc gia có thể bị đóng cửa hoặc hoạt động trong tình trạng thiếu nhân sự trầm trọng.
Lãnh đạo cấp cao từ các tập đoàn lớn đã lên tiếng cảnh báo rằng việc đóng cửa sẽ "tạo ra sự bất ổn, làm gián đoạn các dịch vụ quan trọng và gây tổn hại cho các doanh nghiệp, người lao động và gia đình Mỹ."
Thị trường tài chính, vốn đang căng thẳng vì lãi suất và bất ổn toàn cầu, sẽ phải gánh thêm một yếu tố rủi ro khó lường.
Trong khi các lần đóng cửa trước thường dẫn đến việc nhân viên liên bang bị cho nghỉ tạm thời và sau đó được truy lĩnh lương, lần này có một mối đe dọa đáng ngại hơn. Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) đã chỉ thị các cơ quan chuẩn bị cho khả năng sa thải vĩnh viễn (reduction in force) đối với các nhân viên không thiết yếu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sinh kế của khoảng 750.000 nhân viên liên bang mà còn báo hiệu một sự leo thang căng thẳng chưa từng có.
Hiện tại, cả hai bên đều đang nắm giữ lập trường cứng rắn, hy vọng đối phương sẽ chịu khuất phục dưới áp lực của dư luận. Tuy nhiên, với việc một số Thượng nghị sĩ Dân chủ đã bỏ phiếu ủng hộ dự luật của Đảng Cộng hòa vì lợi ích quốc gia (như Sen. John Fetterman), tình hình cho thấy sự phân hóa nội bộ ngay cả trong các phe phái.
Chính phủ sẽ chỉ mở cửa trở lại khi một trong hai đảng nhượng bộ hoàn toàn, hoặc khi họ đạt được một thỏa hiệp về thời gian và các cam kết chính sách trong tương lai.
Kịch bản khả dĩ nhất để chấm dứt bế tắc là Nghị viện thông qua một dự luật chi tiêu tạm thời, kéo dài vài tuần hoặc vài tháng, nhằm mua thêm thời gian đàm phán. Tuy nhiên, giải pháp này chỉ là "vá víu", không thể che giấu sự chia rẽ sâu sắc giữa hai đảng. Trong khi đó, áp lực từ dư luận, doanh nghiệp và cả chính các nhân viên liên bang bị ảnh hưởng có thể buộc các bên phải nhượng bộ.
Câu hỏi đặt ra là: còn bao nhiêu lần nữa nước Mỹ sẽ tự đẩy mình vào tình cảnh này, để rồi phải giải quyết bằng một thỏa hiệp muộn màng? Cuộc đóng cửa lần này không chỉ là thử thách về ngân sách, mà còn là thước đo về khả năng điều hành của một siêu cường đang chia rẽ.
*Nguồn: CNBC, Fortune, BI
