Năm nay tôi 34 tuổi, là trưởng phòng hành chính nhân sự cho một công ty IT với thu nhập khoảng 25 triệu đồng. Trước đó, tôi từng mua một gói bảo hiểm nhân thọ với quan điểm vừa bảo vệ gia đình về tài chính khi có sự cố, vừa là khoản tích lũy lâu dài. Sau 5 năm đóng phí đều đặn với tổng số tiền gần 400 triệu đồng, tôi vẫn quan điểm cho rằng: Người trụ cột gia đình nên mua bảo hiểm nhân thọ.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, nếu được quay lại thời điểm ký hợp đồng, tôi ước gì mình hiểu rõ hơn – đặc biệt là 4 phần quan trọng trong hợp đồng mà ngày đó tôi chỉ lướt qua vì quá tin vào lời tư vấn. Có lẽ nếu đọc kỹ hơn, tôi đã biết cách tối ưu quyền lợi, tránh thất vọng khi giá trị hoàn lại thấp hơn kỳ vọng, và quan trọng nhất: không cảm thấy bị "hẫng" khi nhìn vào khoản phí.
Phần đầu tiên tôi muốn nhắc đến là quy tắc và điều khoản hợp đồng. Nghe thì khô khan, nhưng đây là "xương sống" của mọi cam kết giữa tôi và công ty bảo hiểm. Ngày đó, tôi không để tâm đến thời gian chờ, hóa ra phải sau 1 năm, nhiều quyền lợi mới thực sự được áp dụng.
Tôi cũng không hiểu kỹ về các điều khoản loại trừ, ví dụ nếu không may gặp rủi ro trong một số tình huống đặc biệt, công ty có thể từ chối chi trả. Và quan trọng là: khi cần yêu cầu quyền lợi hoặc khôi phục hợp đồng nếu quên đóng phí, mọi thứ đều được ghi trong phần này, rõ ràng, nhưng rất dễ bị bỏ qua. Thông thường người mua bảo hiểm nhân thọ thường được khuyến nghị mua kèm thẻ bảo hiểm chăm sóc sức khỏe để chi trả 1 số khoản phí khi nằm viện điều trị nhưng thực tế nhiều loại bệnh bị bảo hiểm từ chối chi trả. Và mỗi công ty bảo hiểm sẽ có quy định khác nhau.
Phần thứ hai là thời hạn đóng phí và thời hạn hợp đồng là hai thứ khác nhau. Hợp đồng của tôi ghi thời hạn đến năm tôi... 99 tuổi, và lúc đầu tôi tưởng rằng mình sẽ phải "nuôi" hợp đồng suốt đời. Sau này tìm hiểu, tôi mới biết đó chỉ là thời hạn bảo vệ tối đa – còn tôi hoàn toàn có thể chọn phương án đóng phí trong 15 hoặc 20 năm, thậm chí có thể dừng sớm hơn. Điều quan trọng là số tiền tôi đóng phải được đảm bảo đủ để khấu trừ các loại phí như phí bảo hiểm rủi ro, phí quản lý hợp đồng, phí quản lý quỹ...
Nếu sau khi ngừng đóng, giá trị hợp đồng không đủ bù các chi phí này thì hợp đồng có thể tự động mất hiệu lực. Khi đó, bạn sẽ mất quyền bảo vệ. Vậy nên, hiểu rõ sự khác biệt giữa "đóng bao lâu" và "được bảo vệ bao lâu" là điều cực kỳ quan trọng nếu không muốn bị động khi lập kế hoạch tài chính cá nhân.
Thứ ba, có một phần gần như không ai nhắc đến khi tư vấn: chi phí và cách phân bổ dòng tiền. Tôi từng nghĩ mình đóng 80 triệu/năm thì toàn bộ số đó sẽ được mang đi đầu tư sinh lời. Sự thật không đơn giản như vậy. Trong những năm đầu, có đến hơn một nửa số tiền bị trừ cho các loại phí như phí ban đầu, phí rủi ro, phí quản lý hợp đồng… Số tiền thực sự đi vào quỹ đầu tư rất nhỏ, nên giá trị hợp đồng tăng rất chậm. Điều này lý giải vì sao sau 3 năm, tôi kiểm tra thì thấy giá trị hoàn lại chưa được một nửa số tiền đã đóng và cảm giác hụt hẫng là điều khó tránh.
Phần cuối cùng, nhưng theo tôi là quan trọng nhất, là bảng minh họa quyền lợi. Tôi nhớ như in ngày ký hợp đồng, tư vấn viên cho tôi xem một bảng rất đẹp với các cột lãi suất kỳ vọng 7%, 5%, và số tiền hoàn lại tăng theo thời gian. Nhưng tôi không phân biệt được đâu là quyền lợi đảm bảo, đâu là không đảm bảo. Sau này tìm hiểu, tôi mới biết phần "đẹp" kia là ước tính nếu quỹ đầu tư sinh lời tốt – còn thực tế thì không ai cam kết.
Nếu chỉ dựa vào con số kỳ vọng đó để đánh giá hiệu quả thì rất dễ thất vọng. Điều tôi rút ra là: hãy quan tâm đến quyền lợi đảm bảo – phần chắc chắn bạn được bảo vệ nếu có rủi ro xảy ra, còn phần sinh lời hãy xem như phần cộng thêm nếu may mắn.
5 năm không phải là thời gian dài, nhưng đủ để tôi hiểu rằng bảo hiểm nhân thọ không phải là sản phẩm để kiếm lời trong ngắn hạn. Nó là công cụ bảo vệ dài hạn, dành cho người đủ kiên nhẫn và hiểu đúng bản chất. Tôi không tiếc 400 triệu đã đóng – vì tôi biết mình đang bảo vệ tương lai cho bản thân và gia đình. Nhưng nếu bạn đang có ý định mua, hãy dành ít nhất một buổi để đọc kỹ 4 phần trên.
