Giải nhiệt luôn là vấn đề được ưu tiên hàng đầu vào mùa hè nóng nực. Bên cạnh những loại thực phẩm giải nhiệt quen thuộc như đậu đen, đậu xanh, bí đao... thì mã thầy cũng là món ăn vặt được nhiều người thích thú.
Thế nhưng không đơn giản là món ăn giải nhiệt, loại củ này còn được sử dụng làm thuốc chữa bệnh, trong đó có nhiều bệnh thường gặp vào mùa hè. Cựu đại tá, lương y đa khoa Bùi Hồng Minh (Nguyên Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình, Hà Nội) đã có những chia sẻ về công dụng, khả năng chữa bệnh của loại thực phẩm này ngay trong bài phỏng vấn.
PV: Trong Đông y, củ mã thầy có những tính năng, công dụng cụ thể như thế nào thưa ông?
Lương y Bùi Hồng Minh: Củ mã thầy thực chất là một vị thuốc nam và cũng được ứng dụng nhiều trong y học cổ truyền. Trong Đông y, củ mã thầy vị ngọt, tính hàn, có công năng ích khí, an trung, khai vị, tiết thực, được sử dụng để trị nhiều bệnh do nhiệt, vàng da hay tỳ vị hư hàn…
PV: Trong y học hiện đại, loại củ này hẳn cũng có nhiều thành phần, công dụng? Xin ông cho biết?
Lương y Bùi Hồng Minh: Nghiên cứu của y học hiện đại cho thấy, củ mã thầy chứa 68,52% nước, 18,75% tinh bột, 2,25% đạm, 0,19% mỡ và 1,58% chất khoáng. Đặc biệt, nó còn chứa Puchiin, một chất có tính kháng khuẩn không chịu nhiệt.
Đó là lý do tại sao nước ép củ mã thầy lại có tác dụng ức chế đối với một số loại vi khuẩn như tụ cầu vàng, E. Coli... Đây là một loại thực phẩm bổ dưỡng có khả năng hỗ trợ trị liệu đối với các bệnh tim mạch, đái tháo đường, giảm nguy cơ sỏi thận, phục hồi nhanh sức khỏe đường ruột bởi chất xơ và tinh bột củ năng thuộc loại tiêu hóa chậm.
PV: Trong Đông y, củ mã thầy được sử dụng để làm thuốc theo những cách nào, xin ông chia sẻ!
Lương y Bùi Hồng Minh: Củ mã thầy được sử dụng làm thuốc chữa bệnh theo nhiều cách. Đặc biệt là vào mùa hè, loại củ này được sử dụng nhiều để chữa các bệnh thường gặp vào tiết trời nắng nóng. Tôi xin gửi tới độc giả một số bài thuốc như sau:
- Chữa bệnh sởi: Ngay ngày đầu tiên, cho trẻ uống nước ép củ mã thầy. Khi sởi sắp mọc và cả sau khi sởi đã mọc, lấy mã thầy nấu với củ cà rốt và hạt mùi cho ăn đến khi sởi bay. Tiếp đó vài ngày, uống nước củ mã thầy để tẩy độc và giúp cơ thể chóng hồi phục.
- Chữa phù toàn thân, tiểu tiện khó khăn, khát nước, táo bón: Dùng thân cây mã thầy 10-20g, phối hợp với rễ cây lau (lô căn) 30g, để tươi, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống mỗi ngày 2 lần.
- Chữa tiểu ra máu: Mã thầy 150g, rau câu, râu ngô mỗi thứ 30g sắc uống.
- Thanh nhiệt, thủy lợi: Nấu cháo mã thầy để ăn. Cụ thể: Củ mã thầy 60g, củ cải trắng 150g, gạo 200g, nấu cháo ăn.
- Hạ huyết áp, tiêu thũng, thanh nhiệt: Làm món mã thầy xào thịt và rau cần. Củ mã thầy 100g, thịt lợn nạc 300g, rau cần 200g, dầu, hành, đường vừa đủ, làm thành món xào để ăn.
- Chữa chứng mụn nước: Mã thầy 6 củ rửa sạch, giã nát, lòng trắng trứng 1 quả, 2 thứ trộn đều, bôi lên chỗ tổn thương.
- Thanh nhiệt, giải khát: Củ mã thầy cũng có hoạt tính như chất làm mát, giúp thanh nhiệt, giải khát, loại bỏ các độc tố ra khỏi cơ thể.
- Giúp tăng cường sức khỏe tuyến giáp: Nước củ mã thầy chứa nhiều kali. Chất khoáng này cần thiết cho chức năng hoạt động của cơ và thần kinh. Ngoài ra hàm lượng i-ốt và mangan của củ mã thầy cũng giúp tăng cường sức khỏe tuyến giáp.
PV: Là một thực phẩm giải nhiệt nhưng cũng được sử dụng làm thuốc, hẳn dùng củ mã thầy cũng cần có những lưu ý riêng. Xin ông chia sẻ để mọi người biết, tránh gây hại sức khỏe?
Lương y Bùi Hồng Minh: Người tỳ thận hư hàn, trẻ em hay đái dầm không được dùng mã thầy. Thêm vào đó, vì mọc trong bùn, vỏ ngoài củ mã thầy dễ bị ấu trùng sán lá bám vào nên nguy cơ nhiễm sán cực cao, đòi hỏi người ăn phải rửa thật sạch và chần qua nước sôi rồi mới gọt ăn.
